Podpisywanie umów jest nieodłączną częścią naszego życia. Podpisujemy umowy kredytowe, umowy o pracę, umowy najmu czy umowy deweloperskie, w których każda ze stron ma określone prawa i obowiązki. W niektórych z nich znajdują się klauzule abuzywne czyli niedozwolone postanowienia umowne. Sprawdźmy, jak je rozpoznać i jak się przed nimi bronić.
Klauzule abuzywne – co to jest?
Klauzule abuzywne czyli inaczej niedozwolone postanowienia umowne kodeks cywilny, a dokładnie art. 385 k.c. definiuje jako postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, na których brzmienie nie miał on wpływu, a które rażąco naruszają jego interesy oraz kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.
Umowy zawierające klauzule abuzywne są często proponowane przez przedsiębiorców o dominującej pozycji rynkowej, a konsument dostaje wzór umowy, którą musi w całości podpisać lub w całości odrzucić, gdyż nie ma możliwości negocjowania poszczególnych zapisów umownych. Klauzule niedozwolone pojawiają się zatem w umowach kredytowych, deweloperskich, ale możemy jest znaleźć również w umowach pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Poza rynkiem nieruchomości również w umowach z operatorami sieci komórkowych, umowach ubezpieczenia czy umowach z innymi dostawcami mediów.
Rejestr klauzul abuzywnych
Chcąc chronić interesy konsumentów, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów od 2016 roku prowadzi rejestr zapisów abuzywnych. Jest to spis sformułowań, które w sposób rażący i niezgodny z dobrymi obyczajami naruszają interesy i prawa klienta. W tej chwili w rejestrze znajduje się ponad 7400 klauzul abuzywnych, z czego ponad 300 dotyczy umów związanych z nieruchomościami. Najnowsze wpisy dotyczą wyroków uznających klauzule za abuzywne pochodzą z 2020 roku. Trudno stwierdzić, czy brak kolejnych wpisów jest wynikiem zmniejszenia się liczby klauzul abuzywnych w dokumentach, czy też opieszałością sądów w wydawaniu nowych wyroków.
Dodatkowym dokumentem, który pozwala ocenić, czy w zawartej umowie znajdują się klauzule niedozwolone jest prowadzona przez Rzecznika Finansów tzw. mapa klauzul abuzywnych w umowach kredytowych. Zawiera ona nie tylko zapisy abuzywne zawarte w umowach kredytowych walutowych, ale również informacje na temat tego, czy istnienie danego zapisu w umowie skutkuje tylko jego nieważnością czy też nieważnością całej umowy kredytowej.
Niedozwolone klauzule umowne – co dalej?
Wiedząc już, czym są klauzule abuzywne i gdzie można sprawdzić, czy zapisy umowne do nich należą, czas zastanowić się, jakie są możliwości konsumenta i jego prawa w obliczu niedozwolonych postanowień umownych. Sytuacja zależy od tego, czy umowa została już zawarta, czy dopiero zamierzasz ją zawrzeć.
Jeśli otrzymałeś wzór umowy pośrednictwa, umowy kredytowej lub innej, i wydaje Ci się, że zawiera ona klauzule abuzywne, to w pierwszej kolejności możesz poprosić o zmianę tych postanowień. W sytuacji, gdy druga strona się na to nie zgadza, to możesz zwrócić się do Prezesa UOKiK z prośbą o zbadanie, czy budzące Twoje wątpliwości postanowienia wzorca umowy nie są klauzulami niedozwolonymi. Możesz również złożyć powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W sytuacji, gdy umowa już została zawarta, ale wydaje Ci się, że zawiera niedozwolone klauzule, to możesz sądownie dochodzić swoich praw. Musisz jednak pamiętać, że niedozwolone klauzule umowne nie zawsze powodują nieważność całej umowy. Wiele zależy od tego, czego one dotyczyły. Jeśli po wykreśleniu zapisów umowy uznanych za niedozwolone umowa nadal zawiera wszystkie elementy istotne, to będzie ona nadal obowiązywać. Jeśli jednak niedozwolone klauzule umowne dotyczyły elementów istotnych, to umowę taką uznaje się za nieważną. Wiele zapisów abuzywnych powodujących nieważność znajduje się w umowach kredytowych tzw. frankowych, więc jeśli masz kredyt frankowy, to sprawdź, czy jest to umowa abuzywna, czy też nie.
Pomocne materiały:
