Obserwując architekturę na przestrzeni wieków i lat można dostrzec tylko zmiany stylu czy rozmiaru domów i mieszkań. Większość z nich dokonuje się przez ewolucję, ale od czasu do czasu pojawiają się dość szokujące zmiany, które częściowo burzą znany nam powszechnie porządek świata. Do takich z pewnością należą domy podziemne, które w Polsce nie są jeszcze popularne, ale już mają swoich zwolenników. Zobaczmy, czy podziemne domy to fanaberia czy może nowy trend, który niebawem zdominuje polski rynek nieruchomości.
Dom podziemne – skąd taki pomysł?
Pierwszy podziemny dom powstał w USA w latach 60., gdy obok domu architekta Malcolma Wellsa powstała autostrada. Niektórzy mówią, że chciał uciec od hałasu generowanego przez samochody na ruchliwej drodze, inni – że dostał olśnienia, które kazało mu spojrzeć na architekturę z innej strony. Faktem jest jednak, że zbudował on dla siebie dom pod ziemią, a przy tej okazji odkrył, że takie podejście do architektury jest dobre zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska i innych jego mieszkańców. Uważał on, że nie ma sensu szpecić powierzchni ziemi i zakłócać rytmu przyrody kolejnymi budynkami, a znacznie lepiej jest schować budynek pod ziemią i pokryć go roślinnością.
Od tego momentu zaczął projektować domy podziemne, co w pierwszym momencie nie zostało docenione. Stracił większość klientów i został ze swoimi projektami domów pod ziemią, z których większość nigdy nie została zrealizowana. Zajął się również pisaniem książek, w których opisywał zalety budowy domów pod ziemią i to dzięki nim zapisał się na kartach historii architektury jako wizjoner i pionier architektury podziemnej.
Książki Wellsa sprawiły, że jego wizja zyskała wielu zwolenników i znalazło się wielu chętnych na budowę domu pod ziemią. Od lat sześćdziesiątych powstało ich w Stanach bardzo wiele. Do najbardziej znanych należy Dune House zaprojektowany przez Wiliama Morgana, który został zbudowany na wydmie nad oceanem. Nie tylko idealnie wtopił się w krajobraz i nie zepsuł widoku na ocean, ale dodatkowo ograniczył naturalne ruchy piasku.
Podziemne domy w Polsce
Do Polski trend na domy podziemne dotarł stosunkowo niedawno. Pierwszym szerzej znanym projektem był dom powstały w 2009 roku pod Łodzią, który zaprojektował dla siebie artysta Zbigniew Bolanowski. Dom ten jest w dużej części ukryty pod ziemią i ma zielony dach, po którym można swobodnie chodzić. Dostęp do światła dziennego gwarantują duże okna znajdujące się od strony południowej.
Inne znane projekty to należący do Roberta Koniecznego projekt domu podziemnego, za który w 2008 roku otrzymał on nagrodę za najlepszy budynek świata, przyznawaną przez Muzeum Architektury i Designu w Chicago. Dom miał powstać w Kłodzku, a u podstaw tego projektu leżały znajdujące się pod ziemią tunele będące pozostałością po niemieckich mieszkańcach miasta.
Dom pod ziemią – jaka jest idea?
Prekursor budownictwa podziemnego Malcolm Wells uważał, że domy podziemne stanowią przyszłość ze względu na swój proekologiczny charakter. Są to domy energooszczędne, które dzięki otuleniu ziemią są chronione od wiatru i zimnego powietrza. W lecie zaś są naturalnie chłodzone, dzięki czemu nie tylko nie wymagają zatem wiele energii do ogrzewania, ale również nie potrzebują klimatyzacji. Jeśli dodamy do tego inne proekologiczne rozwiązania, jak choćby panele fotowoltaiczne, to eksploatacja będzie bardzo tania, a przy tym przyczyni się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla.
Wells podkreślał również, że domy pod ziemią nie psują krajobrazu, bo często na pierwszy rzut oka pozostają niezauważalne. Co prawda większość z nich ma okna, dzięki którym światło dzienne dostaje się do środka, ale pozostała część domu podziemnego jest często pokryta ziemią i roślinnością. W efekcie dom wtapia się w otoczenie i jego istnienie nie powoduje zmniejszenia powierzchni biologicznie czynnej.
Ile kosztuje dom pod ziemią?
Domy podziemne w Polsce należą na razie do rzadkości i zawsze są budowane na podstawie projektu indywidualnego. Dzięki temu można je idealnie dopasować do warunków środowiskowych panujących na działce, w tym również ukształtowania terenu, poziomu wód gruntowych i innych czynników mających wpływ na rodzaj zastosowanych materiałów. Koszt projektu indywidualnego to co najmniej kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Jeśli chodzi o same koszty budowy, to wiele zależy od warunków gruntowych na działce. Dom podziemny buduje się ze zbrojonego betonu, ale jego koszty trudno oszacować, gdyż zależą one m.in. od nośności gruntów.
Z pewnością budowa domu pod ziemią będzie droższa niż domu tradycyjnego, ale trzeba na te koszty patrzeć w dłuższej perspektywie. Jego eksploatacja w przyszłości będzie bowiem znacznie tańsza, więc jest to inwestycja, która per saldo się opłaci.
Gdzie buduje się podziemne domy mieszkalne?
Malcolm Wells przekonywał, że domy podziemne to przyszłość miast, gdyż są one już za bardzo zabudowane i trzeba przestać budować kolejne domy, które psują krajobraz. W praktyce sprawa nie jest jednak taka prosta, gdyż w miastach jest wiele podziemnej infrastruktury, która może uniemożliwiać taką budowę.
W praktyce więc podziemny dom jest znacznie łatwiej wybudować poza miastem. Dzięki temu można zamieszkać w pięknym otoczeniu przyrody, a jednocześnie nie zepsuć krajobrazu i dzikości przyrody. Wydaje się zatem, że podziemny dom to idealne rozwiązanie na obszary o szczególnych walorach krajobrazowych, choć zapewne jeszcze długo nie stanie się on standardem.
Na razie na domy mieszkalne pod ziemią decydują się nieliczni. Doceniają oni jego wszelkie zalety, a jednocześnie mają środki i siłę stawić czoło machinie biurokratycznej, która nie jest jeszcze przygotowana na takie nowatorskie podejście do architektury.
Pomocne materiały:
